THYMUS VULGARIS (ΘΥΜΑΡΙ)

Και στο αριστερό του χέρι κρατούσε ένα καλάθι γεμάτο με ότι αρωματικά βότανα το προσεχτικό μάτι μπορούσε να δρέψει: άγριο θυμάρι και κρίνους πιο άσπιλους κι από την αγάπη της Λήδας Τζον Κητς, Ενδυμίων, 1818

Ιστορία

Σύμφωνα με το θρύλο, το θυμάρι ήταν ένα από τα αρωματικά βότανα που ξάπλωσε να γεννήσει η παρθένος και για αυτό πιθανότατα λέγεται και βοτάνι της μητρότητας. Σύμφωνα με τη βοτανολογική παράδοση, το θυμάρι φύτρωσε από τα δάκρυα της ωραίας Ελένης. Στην πραγματικότητα όμως το βοτάνι ήταν γνωστό πολύ πριν τον Τρωικό Πόλεμο και ήταν ένα από τα βότανα που έκαιγαν ως θυμίαμα στους βωμούς των θεών οι Αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι. Η επιστημονική ονομασία του φυτού προέρχεται από το ελληνικό θυμό, που σημαίνει θάρρος και το φυτό συνδέεται με το θάρρος στις λαϊκές παραδόσεις πολλών λαών. Για τους αρχαίους Έλληνες επίσης συμβόλιζε τη γενναιότητα. Το Μεσαίωνα, η δέσποινα έδινε στον Ιππότη της που έφευγε στην σταυροφορία ένα κλωνάρι θυμάρι και αυτός το έφερνε ως σύμβολο δύναμης. Άλλο σύνηθες δώρο αποχαιρετισμού ήταν ένα κασκόλ με κεντημένο ένα κλωνάρι θυμαριού. Το δώρο αυτό συμβόλιζε αγαπημένες αναμνήσεις. Το έθιμο εξακολουθούσε να υπάρχει και κατά τον 15ο αιώνα στην Αγγλία όταν, κατά τον Πόλεμο των Ρόδων, οι δέσποινες έδιναν στους ιππότες τους τέτοια κασκόλ με κεντημένη μια μέλισσα να πετάει πάνω από θυμάρι. Στη Νότια Γαλλία πριν την Επανάσταση, το άγριο θυμάρι ήταν σύμβολο των δημοκρατικών. Αν κάποιος δεχόταν ένα κλωνάρι θυμαριού, αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να παραστεί στη συνάντηση των δημοκρατικών. Το θυμάρι, που άλλοτε το θεωρούσαν αφιερωμένο στον Άρη και στην Αφροδίτη, είναι το λουλούδι για όσους γεννήθηκαν την 9η Ιουνίου. Στην παλαιά γλώσσα των λουλουδιών το θυμάρι συμβολίζει τον κεραυνοβόλο έρωτα ή τη δράση.
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση της Δυτικής Ευρώπης, αν μια γυναίκα βάλει ένα κλωνάρι θυμαριού στο ένα παπούτσι της και ένα κλωνάρι της αγίας Άνης της Παρθενομάρτυρος (21 Ιανουαρίου), θα δει στο όνειρο της το πρόσωπο του μελλοντικού συζύγου της. Από την άλλη πλευρά το βοτάνι είχε συνδεθεί και με το θάνατο. Οι Ουαλοί πίστευαν ότι το θυμάρι ήταν το καταφύγιο των ψυχών των νεκρών, ιδίως αυτών που είχαν βρει βίαιο θάνατο. Ανέφεραν μάλιστα περιπτώσεις όπου στον τόπο ενός εγκλήματος ήταν έντονο το άρωμα θυμαριού. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν το θυμάρι στα υλικά με τα οποία έκαναν τις μουμιοποιήσεις. Το θυμάρι έχει επίσης συσχετιστεί με την μαγεία. Ήταν ένα από τα 9 μαγικά βότανα των Αγγλοσαξόνων και μια συνταγή των αρχών του 17ου αιώνα, που φυλάσσεται στο μουσείο Ασμόλιαν στην Οξφόρδη, αναφέρει το θυμάρι ως ένα από τα συστατικά που χρησιμοποιούσαν για να δουν τις νεράιδες. Πίστευαν ότι το θυμάρι αρέσει ιδιαίτερα στις νεράιδες και στα ξωτικά. Προσοχή! Σύμφωνα με ορισμένες λαϊκές παραδόσεις, αν ένα μωρό είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα αγγίξει ένα θυμάρι που μόλις φυτεύτηκε στον κήπο, θα παραμείνει ανύπαντρο σε όλη του τη ζωή. Σε ορισμένες περιοχές θεωρείται κακοτυχία να υπάρχει θυμάρι μέσα στο σπίτι, από φόβο μήπως κάποιος αρρωστήσει ή πεθάνει. ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ …… Ολοκληρώστε την αφήγηση μιας ιστορίας για τον έρωτα, το θάνατο ή τη μαγεία με τα ακόλουθα λόγια «Εδώ η ιστορία μου τελειώνει, Το χερούλι της πόρτας ξεκλειδώνει Βγήκα στον κήπο στο φεγγάρι, Για να μαζέψω το θυμάρι Εδώ η ιστορία τερματίζει Ν΄ ακούσω την δική σου να αρχινίζει»

Βοτανική Ταξινόμηση

Θυμάρι το κοινό, Θύμος ο κοινός (Thymus vulgaris L. Common Thyme) Είναι πιθανώς το φυτό «Έρπυλλος» ή «Έρπυλλος ζυγίς» του Διοσκουρίδη, καθόσον το είδος Thymus serpyllum L. Αυτοφύεται σε χώρες της Κεντρικής και Β. Ευρώπης, η χλωρίδα των οποίων ήταν μάλλον άγνωστη στον Διοσκουρίδη. Κύρια χαρακτηριστικά αναγνώρισης: Είναι πολυετής, μάλλον ξυλώδης θαμνίσκος, ύψους 20-30 εκ. σπάνια περισσότερο, με πυκνή διακλάδωση και ευρεία οριζόντια ανάπτυξη έως διπλάσια του ύψους του. Ο βλαστός είναι λείος ή πολύ αραιά χνοώδης. Τα φύλλα είναι έμμισχα, λεία, ωοειδή, λογχοειδή, επιμήκη ελλειψοειδή, των οποίων η κάτω πλευρά, στη νεαρή ηλικία, είναι ερυθρωπή. Τα χείλη των φύλλων στο ώριμο στάδιο είναι κυρτά προς τα κάτω. Τα άνθη φέρονται στις κορυφές των βλαστών καθ’ ομάδες, που σχηματίζουν συμπαγή ή χαλαρά κεφάλια. Τα βράκτια φύλλα, όπως και ο κάλυκας των ανθέων, είναι λεία και οι οδοντώσεις έχουν βραχείς, αραιές βλεφαρίδες. Το χρώμα της στεφάνης ποικίλει και μπορεί να είναι λευκό, ανοιχτό κυανό, ιώδες ή ερυθρωπό. Καταγωγή, ενδιαίτημα και οικολογία: Είναι ιθαγενές φυτό της Ιταλίας, όπου πιθανότατα το γνώρισε ο Διοσκουρίδης, της Ελβετίας, Γαλλίας, Ισπανίας και Μαρόκου. Σε καμία χώρα της καταγωγής του δεν απαντάται συχνά ως αυτοφυές. Καλλιεργείται, όχι μόνο στις χώρες καταγωγής του, αλλά και σε πολλές χώρες με εύκρατο κυρίως κλίμα. Έχει πολύ πλαστικό χαρακτήρα και μπορεί να βρεθεί ως αυτοφυές έως 1000 μ., αρκεί να έχει κάποια υγρασία, τουλάχιστον στην αρχή της άνοιξης, να στραγγίζει καλά και να δέχεται άμεσα ηλιακή ακτινοβολία τις περισσότερες ώρες την ημέρα. Πολλαπλασιασμός: Πολλαπλασιάζεται με σπόρο και τρυφερά μοσχεύματα, Η σπορά γίνεται στο τέλος του χειμώνα ή αρχές καλοκαιριού. Η φύτευση των φυτωρίων γίνεται από την αρχή μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου και όλη την άνοιξη. Το μέλι που παράγεται από το θυμάρι (θυμαρίσιο μέλι) είναι κατά πολύ το καλύτερο μέλι. Ονομαστό ήταν το μέλι του Υμηττού και του όρους Ύλβη στη Σικελία. Ήδη από την εποχή του Θεόφραστου η Αθήνα έκανε εξαγωγές θυμαριού. Το 17ο αιώνα, οι μελισσοκόμοι στην Αγγλία δέχονταν επίσημες παραινέσεις να φυτεύουν θυμάρι κοντά στις κυψέλες τους για να προσελκύουν τις μέλισσες. Πολλοί αρχαίοι λαοί ενθάρρυναν τα πρόβατα τους και τις κατσίκες να βόσκουν θυμάρι πιστεύοντας ότι το κρέας τους γίνεται πιο νόστιμο καθώς και το γάλα τους. Το θυμάρι ήταν ένα από τα βότανα που προτιμούσαν στην Ευρώπη για μπορντούρες στα παρτέρια των κήπων τους. Καλλιέργεια: είναι φυτό ανθεκτικό στο κρύο, θέλει εδάφη με καλή αποστράγγιση, οι υγροί χειμώνες δεν είναι ευεργετικοί και ευνοείτε όταν υπάρχει ένα στρώμα χαλίκι για να προστατεύσει τα φύλλα να έλθουν σε επαφή με το υγρό έδαφος.

Χρησιμοποιούμενα μέρη

Τα υπέργεια μέρη του φυτού. Κύρια δραστικά συστατικά: αιθέρια έλαια, ιδιαίτερα θυμόλη, καρβακρόλη, ζυμόλη και τανίνες. Λαχανεύονται τα μικρά κλαδάκια με τα άνθη και τα φύλλα τους, κατά την άνοιξη, τα οποία αποτελούν ένα από τα κύρια συστατικά του «bouquet garni» (ένα ματσάκι με άγρια επί το πλείστον αρωματικά βότανα) της Γαλλικής κουζίνας που τοποθετείται στις κατσαρόλες, ενώ μέσα τους σιγοβράζει ο ζωμός του φαγητού. Η σιγανή βράση διατηρεί σταθερά την θερμοκρασία βρασμού (100οC), χωρίς όμως έντονες φυσαλίδες ατμού που αυξάνουν την εξάτμιση και μαζί την απώλεια των αιθέριων ελαίων των αρωματικών φυτών. Χρησιμοποιείται επίσης για τον αρωματισμό των ψητών και άλλων φαγητών, όπως και τα άλλα θυμάρια.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Τα αιθέρια έλαια έχουν βλεννολυτικές ιδιότητες, σπασμολυτικές και απολυμαντικές ιδιότητες. Οι τανίνες βοηθούν στην εξουδετέρωση των παθογόνων βακτηρίων στους βλεννογόνους. Το έλαιο έχει χρησιμοποιηθεί τοπικά για τη θεραπεία μυκητιάσεων και επίσης χρησιμοποιείται σε οδοντόκρεμες για την αντιμετώπιση της ουλίτιδας. Πολλά ενεργά συστατικά στο θυμάρι συνεργάζονται για να δώσουν τις αντιβηχικές, αντισπασμωδικές και αποχρεμπτικές του ιδιότητες. Τα κύρια συστατικά είναι τα πτητικά έλαια, που περιέχουν φαινόλες, θυμόλη, κυμόλη, βορνιόλη, λιναλόνη τανίνη, πικρές και στυπτικές ουσίες, αντιβιοτικές ουσίες και carvacol. Αυτά συμπληρώνονται από την δράση των φλαβονοειδών. Το θυμάρι, είτε μονό του είτε σε συνδυασμό με βότανα όπως η drosera, συνεχίζει να είναι ένα από τα κοινά βότανα στην Ευρώπη για την θεραπεία του ξηρού, σπασμωδικού βήχα καθώς και του κοκίτη. Λόγο της χαμηλής τοξικότητας έχει γίνει δημοφιλής θεραπεία για το παιδικό βήχα. Το θυμάρι έχει επίσης αντιβιοτικές και αντιμικροβιακές δράσεις, Το αιθέριο έλαιο διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Δοσολογία: Η μονογραφία της Γερμανικής Επιτροπής Ε συνιστά ένα φλιτζάνι 250 ml τσάι που παρασκευάζεται από 1-2 gr βοτάνου κάποιες φορές την ημέρα καθημερινά. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ένα υγρό εκχύλισμα 1-4 ml 3 φορές την ημέρα ή βάμμα 2-6 ml 3 φορές την ημέρα. Λιώνει τα λίπη του οργανισμού. Είναι διεγερτικό, καταπολεμάει το άγχος, νευρασθένεια, κατάθλιψη και ημικρανίες. Αυξάνει πνευματική διαύγεια σε συνδυασμό με τον βασιλικό. Ανοίγει την όρεξη, σταθεροποιεί την πίεση, κάνει καλό στο βήχα, στις βρογχίτιδες, στο άσθμα. Είναι ελαφρύ υπνωτικό, διουρητικό, βοηθάει στο κυκλοφορικό, κάνει καλό σε ρευματισμούς, αρθριτικά, κρυολογήματα και συνάχι. Γίνονται πειράματα να χρησιμοποιηθεί για κόψιμο του καπνίσματος Τέλος η θυμόλη θεωρείται ισχυρότατο αντισηπτικό, 25 φορές πιο ισχυρό από τη φαινόλη, έναντι στην οποία υπερτερεί και γιατί ερεθίζει λιγότερο τους βλεννογόνους.

Εφαρμογές

Συνίστανται στις εντερικές λοιμώξεις και δυσπεψία. Το τσάι του θυμαριού σε γαργάρες ή πίνοντας λίγο λίγο βοηθάει σε φλεγμονές του ανώτερου αναπνευστικού όπως στον ξερό βήχα, κοκίτη, βρογχίτιδα, αμυγδαλίτιδα και φαρυγγίτιδα. Λουτρά ή εισπνοές με θυμάρι ανακουφίζουν από τη γρίπη με βήχα και συνάχι. Κτηνιατρική: τα γαϊδούρια που υποφέρουν από πονόδοντους, τρώνε λένε θυμάρι για να γίνουν καλά, επίσης χρησιμοποιείται σε πλύσεις πληγών και ελκών Χρησιμοποιείται ως άρτυμα και καυσόξυλο. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική και αρωματοποιία. Εάν φυτευτεί μαζί με λεβάντα στον κήπο θα φουντώσουν και τα δύο. Αποξηραμένο σε συρτάρια και ντουλάπες διώχνει τον σκόρο. Τέλος λόγω της ήπιας στυπτικής του δράσης είναι χρήσιμο στην παιδική διάρροια και τη νυχτερινή ενούρηση.

Συνταγές

ΤΣΑΙ: Ρίξτε 1 φλ. Βραστό νερό σε 2 κ. γλ. αποξηραμένο θυμάρι. Αφήστε το 10 λεπτά και σουρώστε. Αφήστε το να κρυώσει για γαργάρες. Ως ρόφημα για το βήχα προσθέστε μέλι. ΜΙΓΜΑ ΤΣΑΓΙΟΥ ΓΙΑ ΒΗΧΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ: Κοπανίστε σε γουδί 1 κ. γλ. αποξηραμένο θυμάρι, 1 κ. γλ. άνθη σαμπούκου, 1 κ. γλ. ρίζα αλθαίας και 1 κ. γλ. γλυκάνισο. Ρίξτε 1 φλ. Βραστό νερό στο μίγμα. Αφήστε το για 10 λεπτά και σουρώστε. Πίνετε το λίγο-λίγο και μείνετε στο κρεβάτι. ΑΤΜΟΛΟΥΤΡΟ: Ρίξτε 2-3 λίτρα βραστό νερό σε 2 κ.σ. θυμάρι και 2 κ.σ. χαμομήλι. Περιμένετε λίγα λεπτά και κάνετε εισπνοές με καλυμμένο το κεφάλι με μια μεγάλη πετσέτα. ΛΟΥΤΡΑ: Ρίξτε βραστό νερό σε 10 κ.σ. θυμάρι. Αφήστε το μια ώρα και σουρώστε το. Προσθέστε το έγχυμα στο νερό του μπάνιου, ρυθμίζοντας την θερμοκρασία του νερού. Μείνετε στο μπάνιο για 20 λεπτά και στη συνέχεια στο κρεβάτι για τουλάχιστον μια ώρα ακόμη. ΑΡΩΜΑΤΙΚΟ ΛΑΔΙ: 8 κλαδάκια θυμάρι 2 σκελίδες σκόρδο 8 κόκκοι πιπέρι 8 κεδρόμηλα 700 ml παρθένο ελαιόλαδο Βάλτε όλα τα συστατικά σε γυάλινο μπουκάλι, κλείστε το ερμητικά και ανακινήστε το. Βάλτε το μπουκάλι σε ηλιόλουστο σημείο για 3 βδομάδες πριν το χρησιμοποιήσετε, ανακινώντας συχνά το μπουκάλι για να βγάλουν τα αρωματικά φυτά όλο τους το άρωμα.

Παρενέργειες - Αντενδείξεις

Γενικά είναι ασφαλές, ωστόσο, ένας σπασμωδικός βήχας ειδικά σε νέα παιδιά ίσως είναι επικίνδυνος και θα πρέπει να συμβουλεύεστε γιατρό πριν τη θεραπεία. Η χρηση του θυμαριού από έγκυες ή γυναίκες που θηλάζουν θεωρείται ασφαλής. Το έλαιο του θυμαριού θα πρέπει να χρησιμοποιείται σια εξωτερική τοπική χρήση, καθώς εσωτερικά μπορεί να οδηγήσει σε ζάλη, εμετούς και δυσκολία αναπνοής. Κάποια άτομα ίσως να είναι ευαίσθητα στη χρήση τοπικά στο δέρμα του ελαίου του θυμαριού ή ως στοματικό διάλυμα. Σε σπάνιες περιπτώσεις τακτικές γαργάρες και λουτρά με θυμάρι μπορεί να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση. Οι έγκυες γυναίκες να αποφεύγουν το έλαιο του θυμαριού. Επίσης αντενδείκνυται στα έλκη στομάχου, ασθένειες του συκωτιού. Μακροχρόνια χρήση μπορεί να προκαλέσει διαταραχές του θυρεοειδούς και εμετούς. Συνδυασμοί Για τα ασθματικά προβλήματα, συνδυάζεται καλά με τη Λομπέλια και την Εφέδρα, προσθέτοντας την αντιμικροβιακή του επίδραση. Για τον κοκκύτη, το συνδυάζουμε με την Αγριοκερασιά και τη Δροσέρα. Το θυμάρι στο φαρμακείο του θεού της Μαρία Τρέμπεν Η Μαρία Τρέμπεν χρησιμοποιούσε το θυμάρι κατά κόρον και ήταν από τα αγαπημένα της βότανα. Χαρακτηριστικά στο βιβλίο της «Υγεία από το Φαρμακείο του Θεού» αφιερώνει σημαντικό κομμάτι στην ανάλυση των φαρμακευτικών του χρήσεων σε πληθώρα παθήσεων (βλ. σελ. 31-33). Το θυμάρι όμως αυτό που αναφέρει είναι το Thymus serpyllum που όπως έχουμε προαναφέρει ήταν αυτοφυές της περιοχής εκείνης και όχι το vulgare. Πιθανώς οι χρήσεις να είναι κοινές και κοντινές καθότι πάνω κάτω οι δραστικές είναι παρόμοιες.

Το θυμάρι στην Μεσογειακή ενεργειακή μαγεία

Απόσπασμα από το εξαιρετικό βιβλίο βοήθημα της Μάνιας Μακρή …Τα στοιχεία του ‘Ήλιου δονούνται μέσα σε αυτό το φυτό, που η μυρωδιά του σε συνδυασμό με εκείνης της Δάφνης, εξασφαλίζει την επιτυχία του ραγού. Ευρωστία, προστασία, λάμψη, πλούτος: αυτές είναι οι ιδιότητες του θυμαριού. Οι αναθυμιάσεις του κυρίως όταν είναι πάνω σε ένα καρβουνάκι, διώχνουν τις ολέθριες επιρροές, εξυγιαίνουν το περιβάλλον και καθαρίζουν το μυαλό όταν το έχει κυριεύσει η θλίψη Το θυμάρι ενισχύει τις δυνάμεις της Φλαμουριάς, του Δενδρολίβανου και της Λεβάντας. Πρακτική συμβουλή: πριν πέσετε για ύπνο, κάψτε θυμάρι και φλαμουριά και ραντίστε με μερικές σταγόνες Αιθέριο έλαιο Μέντας και Λεβάντας τους τοίχους του δωματίου σας ….

Βιβλιογραφία

Βότανα της Κρήτης Αντώνης Αλιμπέρτης Θεραπευτικά Βότανα Anne Iburg Tα άγρια φαγώσιμα χόρτα Θανάσης Παπούλιας Οδηγός Συμπληρωμάτων Διατροφής Holistic Life Press Οδηγός Βοτανοθεραπείας David Hoffman 150 βότανα για 150 χρόνια ζωής Κανέλλος Κατσάμπουλας Υγεία από το Φαρμακείο του Θεού Μαρία Τρέμπεν Τα βότανα στην Τρίτη χιλιετία και η χρήση τους στην οικογένεια Χρήστος Κάτσης Τα βότανα είναι θαυματουργά Jean Carper Βιοδυναμικές Καλλιέργειες Γαβριήλ Πανάγος Λαχανικά από τον κήπο του θεού Θεόδωρος Κουτσός Η τετράβιβλος της Μεσογειακής ενεργειακής μαγείας Μάνια Μακρή