**

Mentha pulegium (Φλισκούνι)

**

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο. Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης, Νίκος Γκάτσος

Ιστορία

Πρόκειται για το Γλήχων ή Βλήχρον του Διοσκουρίδη. Οι γιατροί της αρχαιότητας θεωρούσαν ότι το βότανο είχε εμμηναγωγικές ιδιότητες. Οι παλιοί γιατροί χρησιμοποιούσαν το άγριο φλισκούνι για κοκίτη και γενικότερα για παθήσεις των αναπνευστικών οργάνων. Θεωρούσαν το βότανο σπουδαίο αντιαρθριτικό φάρμακο και για τον λόγο αυτό το ονόμαζαν και «μέντα ποδαγκράρια». Στη λαϊκή ιατρική πίστευαν ότι τονώνει το νευρικό σύστημα καθώς και την καρδιά, σε οινοπνευματούχα παρασκευάσματα (λικέρ). Το συνιστούσαν ως αποχρεμπτικό κατά των βρογχικών κατάρρων και χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα από τον λαό κατά του άσθματος, κυρίως των γέρων, που τους «ανοίγει» τα αναπνευστικά όργανα, όπως το έρπυλο, η φασκομηλιά και ο τραγορίγανος. Το αφέψημα του φυτού σε κρασί το χρησιμοποιούσαν ως μαλακτικό και διαλυτικό, σε πλύσεις και κομπρέσες. Στην Κύπρο το λένε «Πριντζίολο» και λένε ότι σε υψηλές δόσεις είναι αφροδισιακό. Σε ένα παλιό Ιατροσοφικόν μάλιστα δίνουν την ακόλουθη συνταγή «χόχλασε νερόν 50 δρ. βάλε μέσα 5 κλωνιά γλυφόνι, σκέπασέ το έως να γενή χλιαρόν και πίετο και είναι ωφέλιμον». Στην Κρήτη ήταν βότανο γνωστό στη λαϊκή ιατρική. Το χρησιμοποιούσαν σαν βραστάρι θερμαντικό, κατά της διάρροιας και των εντερικών παρασίτων. Το χρησιμοποιούσαν ακόμη ως αντίδοτο για τις ξινίλες. Στα παιδιά το έδιναν αν είχαν κοκίτη με μέλι ή ζάχαρη. Στην Αγιά Ρουμέλη Σφακίων το χρησιμοποιούσαν κατά της διόγκωσης της σπλήνας. Το έβαζαν και κοπανισμένο ως κατάπλασμα σε ερεθισμούς δέρματος. Στο Ηράκλειο το έλεγαν μέντα και θεωρούσαν ότι διέγειρε τις «επαναστάσεις της σαρκός»! Έτσι δεν έκανε να το πίνουν τα καλά κορίτσια! Φύτρωνε άφθονο έξω από τα τείχη «έξω απ’ τω Χανιώ, την Πόρτα» στα χεντέκια. Οι χωρικές το έβαζαν στις σταφίδες τις σπιτικές για μυρωδιά και κατά των ζουζουνιών. Αποκαλούσαν δε «Φλισκούνη», τον καχεκτικό άνθρωπο (προφανώς λόγω του λεπτού σχήματος του φυτού). Πηγή: http://www.herb.gr/index.php/catalog/product/view/id/917/s/fliskouni/

Βοτανική Ταξινόμηση

Κοινό όνομα : Φλισκούνι, Pennyroyal, Μίνθη η γλήχουσα, Ηδύοσμος ο γλήχων Βοτανικό όνομα : Hedeoma pulegoides, Mentha pulegium Υπάρχουν δυο παρόμοια φυτά με το όνομα pennyroyal, ένα που προέρχεται από την Ευρώπη και ένα από τη Β. Αμερική. Και τα δύο είναι μέλη της οικογένειας της μέντας (Lamiaceae) και αναπτύσσονται σε εύκρατες περιοχές της Ευρώπης και της Αμερικής. Οι ανθισμένες κορυφές χρησιμοποιούνται θεραπευτικά, αλλά η εσωτερική χρήση του πτητικού ελαίου πρέπει να αποφεύγεται. Είναι πολυετές φυτό μέχρι 60 εκ., χνουδωτό. απλωτό ή όρθιο, πολύ αρωματικό. Φύλλα 16-35 χιλ. ωοειδή, ελαφρώς οδοντωτά, γκριζοπράσινα. Άνθη λιλά, σε αραιούς σπόνδυλους. Κάλυκας τριχωτός, τελείως αυλακωτός, με τους δύο κατώτερους οδόντες στενότερους από τους τρεις ανώτερους. Βιότοπος: υγρές τοποθεσίες σε χαμηλό υψόμετρο, συχνά κοντά στην θάλασσα.

Χρησιμοποιούμενα μέρη

Χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη. Οι βλαστοί πρέπει να συλλέγονται λίγο πριν την ανθοφορία του Ιούλιο. Συστατικά: πτητικό έλαιο, τανίνη, φλαβονικά γλυκοσίδια Δράσεις: άφυσο, διεγερτικό, εμμηναγωγό, εφιδρωτικό

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Όπως όλα τα φυτά της οικογένειας της μέντας, το φλισκούνι οφείλει την θεραπευτική του δράση στην παρουσία ενός πτητικού ελαίου. Το κύριο συστατικό για αυτό το έλαιο είναι γνωστό ως pulegone. Το pulegone μετατρέπεται σε menthofuran στο σώμα. Αν καταναλώσεις μεγάλες ποσότητες pulegone, τότε η ποσότητα του menthofuran που παράγεται στο σώμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο ήπαρ και στο νευρικό σύστημα. Μικρότερες ποσότητες πτητικού ελαίου που περιέχονται σε ολόκληρο το φυτό φαίνεται να έχουν ήπια μυοχαλαρωτικά αποτελέσματα που ίσως βοηθούν στο να εξηγήσουν την ιστορική χρήση του βοτάνου στην δυσπεψία, στομαχικές κράμπες και βήχα. Δεν έχουν ολοκληρωθεί σύγχρονες κλινικές μελέτες που να υποστηρίζουν αυτές τις ενδείξεις και άλλα βότανα με καταπραϋντική δράση στην γαστρεντερική οδό όπως χαμομήλι και μέντα έχουν μεγαλύτερο ιστορικό ασφαλείας. Το φλισκούνι είναι αντιφυσικό, χολαγωγό, αντιδιαρροικό και σπασμολυτικό, γενικά όμως εξαιτίας της συνεργιστικής δράσης του αιθέριου ελαίου και της τανίνης, η μέντα αυτή ιδιαίτερα, παρουσιάζει και άλλη ποικιλία χρήσεων, ως η πιο περιεκτική σε συστατικά μεντοειδών. Έτσι, συστήνεται μεταξύ άλλων ως αποχρεμπτικό κατά των βρογχικών κύτταρων και χρησιμοποιείται ιδιαίτερα από το λαό κατά του άσθματος, ιδιαίτερα των γέρων, που τους ανοίγει όπως λέμε, τα αναπνευστικά όργανα. Το άγριο φλισκούνι εξάλλου, σύστηναν οι παλιοί γιατροί κατά του κοκίτη και γενικότερα για τη θεραπεία των παθήσεων των αναπνευστικών οργάνων, ενώ μερικοί βρήκανε ότι το φυτό έχει εξαιρετικές εμμηναγωγές ιδιότητες. Ακόμα μερικοί θεωρούσαν το φλισκούνι και ως σπουδαίο αντιαρθριτικό φάρμακο και το ονόμασαν και «μέντα ποδαγκραρια». Τέλος η μέντα θεωρείται σήμερα ευστόμαχη, αντισπασμωδική, αναισθητική (σε περιπτώσεις γαστραλγιών, εντεραλγιών και οδονταλγιών) καθώς και αντιαεροφαγική, ανθελμινθική, αντιγαλακταγωγική, εμμηναγωγή, αντικαταρροική, αναφροδισιακή, κατά των νευρικών εμετών κατά των μητροπόνων και ακόμα κατά των ιλίγγων, ημικρανίας και καρδιοτονωτική. Δοσολογία: Για ενήλικες (εξαιρούνται οι έγκυες, οι γυναίκες που θηλάζουν, τα παιδιά και άτομα με ασθένειες ήπατος και νεφρών), το τσάι παρασκευάζεται από 1-2 κουταλάκια τσαγιού (5-10 gr) σε 1 φλιτζάνι 250 ml βραστό νερό. Το μείγμα αφήνεται 10-15 λεπτά. Μπορούν να καταναλωθούν μέχρι 2 φλιτζάνια την ημέρα. Το βάμμα του βοτάνου μπορεί να αναμιχθεί με μια δερματική κρέμα και να εφαρμοστεί τοπικά για να απωθεί τα έντομα, αν και είναι άγνωστο εάν είναι αποτελεσματικό λόγω έλλειψης επιστημονικών μελετών. Το βάμμα και το έλαιο δεν συνιστώνται για εσωτερική χρήση.

Εφαρμογές

Γενικά το μάσημα των φύλλων αναδεικνύεται αντιναυτιώδες και καταπολεμά μυρωδιά του σκόρδου. Σε καταπλάσματα, χρησιμεύει ως μαλακτικό για τα αποστήματα, τους καλόγηρους και τους μωλωπισμούς. Σε έγχυμα, (γαργάρες) για τις παθήσεις του φάρυγγα και της μύτης και πλύσεις για τις πυώδεις πληγές. Σε αφέψημα καταπραΰνει τους στομαχικούς πόνους και λένε ότι καταπολεμά το σάκχαρο. Οι χωρικοί πίνουν ένα ποτήρι κάθε βράδυ για να αποφύγουν τα κρυολογήματα (έχει σίγουρα θερμαντικές ιδιότητες) και γιατί πιστεύουν ότι θα τους διατηρήσει νέους και ακμαίους. Επίσης το φρέσκο φλισκούνι έχει αντιεμετικές ιδιότητες. Ως εμμηναγωγό, ο Haller το χρησιμοποιούσε με τον παρακάτω τρόπο: ανακάτευε μια χούφτα φλισκούνι, 10 γρ. σκουριασμένα ρινίσματα σιδήρου σε σκόνη και 300 γρ άσπρο κρασί και τα άφηνε σε κατεργασία όλα μαζί για μια ολόκληρη νύχτα. Από αυτό έδινε στην άρρωστη 1 ποτήρι πρωί και βράδυ δίνοντας ταυτόχρονα ,05 γρ αλόη. Ο γιατρός Campegius χρησιμοποιούσε ο ίδιος το ζουμί ανακατεμένο με ξύδι για να σταματά το λόξιγκα, την τάση για εμετό, αιμορραγίες, για να προλαβαίνει την χολέρα και για να σκοτώνει τα σκουλήκια του εντέρου. Ο Gilliber σύστηνε επαλείψεις με το αιθέριο έλαιο εναντίον της γαλακτικής έμφραξης, ενώ καταπλάσματα της υδροχαρούς μέντας στους μαστούς των θηλαζουσών για τη γαλακτόρροια. Ο Κέλσος σύστηνε ατμό του βρασμένου φυτού κατά του πόνου των δοντιών, ενώ το αφέψημα του φυτού σε κρασί το χρησιμοποιούν οι χωρικοί ως μαλακτικό και διαλυτικό.

Παρενέργειες – Αντενδείξεις

Η χρήση του βοτάνου σε μικρές ποσότητες που προαναφέρθηκαν είναι γενικά ασφαλής αν και κάποια άτομα περιστασιακά έχουν νιώσει εντερικές διαταραχές και παροδική ζάλη. Το pulegone και οι τοξικοί του μεταβολίτες, ειδικά το menthofuran, καταστρέφουν το ήπαρ και τα νεύρα αν ληφθούν σε μεγάλες ποσότητες. Αν χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ίσως προκαλέσει θάνατο του εμβρύου από ηπατική ή εγκεφαλική βλάβη καθώς επίσης προάγει συσπάσεις μήτρας γα αποβολή του εμβρύου. Έτσι οι έγκυες και οι θηλάζουσες δεν θα πρέπει να λαμβάνουν το βότανο αυτό σε οποιαδήποτε μορφή. Η εσωτερική χρήση του πτητικού ελαίου πρέπει να αποφεύγεται από όλους. Άτομα με ηπατική βλάβη ή νεφρική ανεπάρκεια και όλα τα παιδιά θα πρέπει α αποφεύγουν το βότανο. Τα σημάδια και τα συμπτώματα τοξικότητας από το βότανο περιλαμβάνουν σοβαρούς στομαχικούς πόνους, ζάλη, κρίσεις εμετό, δυσκολία στο βάδισμα και κώμα. Από το 1905, έχουν αναφερθεί στην ιατρική βιβλιογραφία 18 περιπτώσεις βλάβης (με πλήρη ανάρρωση σε όλες τις περιπτώσεις) και τέσσερις θάνατοι που σχετίζονται με το φλισκούνι. Η πλειονότητα των οξέων δηλητηριάσεων και των θανάτων ήταν περιπτώσεις γυναικών που το χρησιμοποιούσαν το έλαιο για άμβλωση

Βιβλιογραφία

Βότανα της Κρήτης Αντώνης Αλιμπέρτης Οδηγός Συμπληρωμάτων Διατροφής Holistic Life Press Οδηγός Βοτανοθεραπείας David Hoffman Τα βότανα στην Τρίτη χιλιετία και η χρήση τους στην οικογένεια Χρήστος Κάτσης Τα βότανα είναι θαυματουργά Jean Carper Βιοδυναμικές Καλλιέργειες Γαβριήλ Πανάγος Λαχανικά από τον κήπο του θεού Θεόδωρος Κουτσός 200 βότανα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες Ρούλα Γκόλιου